Türkler'le İranlılar'ın ''Yılbaşı'' olarak kabul ettikleri gün; Farsça bir sözcük olan ''Nevruz'' terimiyle ifade edilmektedir. Sözcük ''yeni-gün'' anlamına gelmektedir. Yeni gün olarak kabuledilen gün, güneşin ''koç burcu''na girdiği gün olan miladi 21 Mart'a, Rumi 9 Mart'a rastlamaktadır. On iki hayvanlı Türk Takvimi'nde görüldüğü gibi Nevruz Türkler'de çok eskiden beri bilinmekte, günümüzde de törenlerle kutlanmaktadır. Şia, Alevi topluluklarında olduğu gibi Sünni Türk topluluklarında da Nevruz geleneğinin yaygın olduğu görülmektedir. Türkler Nevruzu; ''Nevruz-i Sultan'', ''Sultan Nevruz'' veya Orta Asya Türk Topluluklarında görüldüğü gibi ''Sultan Navrız'' olarak kutlamaktadırlar. Türklerde konuyla ilgili anlatılan en önemli rivayet bu günün bir kurtuluş günü kabul edilmesidir. Nevruzla ilgili gelenek görenek, adet ve inanmalar incelendiğinde bu günün doğrudan doğruya tabiat kültürüyle de ilgili olduğu görülmektedir.
Birçok olaya denk gelen Nevruz, Alevi-Bektaşilere göre; Hz. Ali'nin doğum günü, Şia-Caferi inancına göre; Hz. Ali'nin Peygamber tarafından halife olarak ilan edildiği gün, olarak anılır.
Nevruz, Tahtacı Türkmenlerinin yayla çıkışında; 22-23 Mart tarihlerinde kutlanmaktadır. Tahtacı Türkmenleri’nde Nevruz; ölülerin yedirilip içirildiği gün olarak kabul edilir. Burada eski Türk inanç sisteminin atalar kültü kendini göstermektedir.
22 Mart, Nevruz'dan bir gün önceyi karşılar ve o gün, Nevruz hazırlıkları yapılır; çamaşırlar yıkanır, yemekler hazırlanır. Nevruz günü yenilen yemekler ve ikram edilen yiyecekler arasında ıspanaklı börek,soğan kabuğu ile boyanmış yumurtalar,yufka,sarı-burma, şeker, leblebi, lokum sayılabilir. Bu arada yakın akraba ve komşular,birbirlerine Nevruz ziyaretine gidip gelmeye başlarlar.
Nevruzun tarihi milattan önce 330 yıllarında Pers İmparatorluğuna dayanmaktadır. İslam dini, bu bayrama olumlu yaklaşmış ve men etmemiştir. Bu bayram bizim kültürel değerlerimiz içindedir.
Yöremiz halkı da nevruza çok değer vermekte ve bugünü bir bayram olarak kutlamaktadır. Ama bu bayram içerisinde güzel adet ve geleneklerimiz olduğu gibi terk edilmesi daha uygun olan, kötü adetlerimiz de vardır. Akraba ve hasta ziyaretleri, vefat etmiş olan dost ve yakınlarımızın kabirlerini ziyarete gitmek ve dargınları barıştırmak, devam ettirilmesini teşvik etmemiz gereken güzel adetlerdendir. Mendil atmak, yumurta boyamak ve yedi levin (yedi renk) hazırlamakta bayramımıza tat katmaktadır. Çocuklarımızı sevindirmektedir. Ateş yakıp üzerinden atlamak, başkalarının konuşmalarını dinlemek ise terk edilmesi gereken adetlerdendir.
Nevruz Bayramı baharın habercisidir. Bayramlar insanların kaynaşmalarını, birlik ve beraberliklerinin artmasını sağlamalıdır. Rengimiz ve ırkımız ne olursa olsun, bu vatanın evlatları olduğumuzu unutmamalıyız. Çanakkale’de yatan şehitler içinde Kürt’ün, Türk’ün ve Arap’ın olduğunu unutmayalım. Birlik ve beraberlik içerisinde, tek yumruk halinde bu vatanın kurtarılmasını başardıysak, tek yumruk halinde yaşamayı da başarabilmeliyiz. Bizi bölmek ve dağıtmak isteyenlere ortam hazırlamamalıyız. Bu günde akraba ve hasta ziyaretlerine önem vermeliyiz. Küsülü olanları barıştırmalıyız. Birbirimizi affetmeli ve kucak açmalıyız. Fakirlere ve yetimlere yetişmeliyiz. Komşularımızın halini hatırını sormalıyız.
İmamlarımızdan da nevruz hakkında rivayetler nakledilmiştir.
Mualla şöyle diyor: Nevruz Bayramı’nda Hz. İmam Sadık’ın (a.s) huzuruna vardım. İmam (a.s) buyurdu: Bu günü biliyor musun?
Arz ettim: Bu gün acemlerin (Arap olmayanlar) değer verdiği ve birbirlerine hediye verdikleri bir gündür.
İmam (a.s) buyurdu: Bu gün Allah’ın, kullarından, ona ibadet etmeleri, şirk koşmamaları, peygamberlere, ilahi hüccetlere ve imamlara inanmaları için söz aldığı gündür. Bu günde bizim Kaim’imiz (a.s) gelecektir. Hiçbir nevruz olmaz ki biz Ehlibeyt o günde İslam’ın yüceliğini istemeyelim. Çünkü nevruz bizim ve bizim Şiilerimizin günüdür. (Biharu’l- Envar c.59, s.92)
Hz. Ali’ye (a.s) nevruz hediyesi getirdiklerinde şöyle buyurdu: Bu nedir? Dediler: Bu gün nevruzdur. İmam Ali (a.s) buyurdu: O zaman her günümüzü nevruz ediniz. (Vesailu’ş Şia c.12, s.214)
İmam Sadık (a.s) nevruz günü yapılması gereken amelleri Mualla’ya böyle öğretmiştir: Nevruz günü olduğunda gusül et, en güzel ve temiz elbiselerini giyin ve en güzel kokuları kullan. O günde oruç tut. Vacip namazından sonra ikişer rekât olarak dört rekât namaz kıl. Birinci rekâtta Fatiha’dan sonra on defa Kadir suresi oku. İkinci rekâtta Fatiha’dan sonra on defa Kafirun suresi oku. Üçüncü rekâtta Fatiha’dan sonra on defa İhlâs suresi oku. Dördüncü rekâtta ise Fatiha’dan sonra on defa Felak ve Nas surelerini oku. Namazdan sonra da şükür secdesi yap.
ÖLÜ BAYRAMI
Iğdır'da yaşayan Azeriler Nevruz Bayramı'nı kutlamadan önce ''Ölü Bayramı'' yapmakta, ölüler için yapılan bu bayrama Nevruz Bayramı kadar önem vermektedirler. Diğer bayramlar diriler içindir, bunda ise ölüler yad edilir, önce ölülerin bayramı kutlanır, sonra yedi levin ve Navruz yapılır. Ölü bayramı genellikle Nevruz’dan önceki perşembe ya da cuma günü yapılmaktadır.
Ölülerin ruhu için helva yapılır, şeker kuru yemiş alınır, yumurta boyanır. Özellikle iki bayram arasında cenazesi olanların hazırlığı daha geniş kapsamlı olur. O yıl içinde ölüleri olanlar, tüm köy halkı için yemek hazırlar. Ölü bayramı bitip evlere dönüldükten sonra ölü sahipleri köy halkına yemek verir.
Ölü bayramı köy dışındaki tüm akrabalara da ''şu gün ölü bayramıdır'' diye- bildirilmekte, bayrama köy dışından insanlar toplu olarak gelmektedirler. Evlerde hazırlanan yiyecekler; mezarlıkta fakir, fukara ve çocuklara dağıtılmaktadır.
Ziyarete gidenler önce kendi yakınlarının mezarına gider, Kuran-ı Kerim okutur, ağıt okur. Daha sonra topluca mezarlıktan çıkılır, mezarlık dışında tüm ölüler adına topluca Fatiha verilir. Mezarlık dönüşü köy meydanında toplanılır, o yıl ölen insanların en yakınları sıraya dizilir; ve o yıl ölenlerin ismi tek tek okunarak her birisi için ayrı Fatiha verilir; daha sonra o yıl ölenlerin evleri ziyaret edilerek ölü evlerinde toplu olarak yemek yenir.
O yıl içerisinde ölüsü olanların ilk Nevruz Bayramı o kimseler için “kara bayramı'' olur. Kara Bayramı çıkmayan bir aile bir yıl içerisinde evinde sevinç ve eğlence işleri yapmamaktadır. Kara bayramı sadece Nevruz Bayramı’nda çıkar diğer bayramlarda çıkmaz. Ölü bayramı için mezarlığa gitmek; mezarsanlığa (mezaristan) gitmek, kabir üstüne gitmek şeklinde ifade edilmektedir.
Nevruz günü bu duayı çok okumak sevaptır:
Ya mukallibe'l kulubi ve'l Ebsar.
Ya Mudebbire'l Leyl-i ve'n-Nehar
Ya Muhevvile'l Havli ve'l Ehval
Hevvil Halena ila Ehseni'l Hal.
“Ey kalpleri ve gözleri değiştiren!
Ey gece ve gündüzü peşi sıra getiren!
Ey hal ve durumları değiştiren!
Halimizi en güzel hale çevir!"
