Çin'de ortaya çıkan ve kısa sürede dünyada binlerce insanın ölümüne neden olan yeni tip koronavirüs Covid-19'un adını neredeyse duymayan kalmadı. Peki endişeyle takip ettiğimiz bu salgın hastalık için kullanılan terimlerin ne kadarını biliyoruz?
Hastalığı daha iyi anlamanıza yardımcı olacak koronavirüs terimleri sözlüğümüz yayında.
Salgın: Bir hastalığın belirli bir grup insan arasında, belirli bir süre boyunca beklenenden daha fazla vakada görülmesidir. Her ne kadar bir cümleyle salgını tarif edebiliyor olsak da, salgının varlığının belirlenmesi için risk faktörlerinin retrospektif değerlendirilmesi, olguların geniş bir coğrafyada görülmesi ve geniş bir zamana dilimine yayılmış olmaları ve daha önceden bilinmeyen patojenlerin etken olması gibi bir çok faktör bulunuyor.
Bulaşma: Doğrudan veya dolaylı olarak bir enfeksiyöz etkenin başka bir konağa ulaşması.
Kaynak: Bir enfeksiyon etkenini konakçıya ileten gıda, nesne, hayvan veya insan.
Konakçı: İçinde veya üzerinde, diğer bir organizmayı parazit olarak barındıran canlı.
Vaka: Salgın için yapılmış bir vaka tanımı ile uyumlu bir hastalığa ya da sağlık sorununa sahip kişi.
Endemik: Belirli bir coğrafi alandaki bir toplulukta bir hastalığın veya bulaşıcı ajanın sürekli olarak var olması anlamına gelir. Bulaşıcı bir hastalığın endemik olması için o hastalıktan etkilenen her bir insanın hastalığı ortalama olarak bir kişiye bulaştırması gereklidir.
Epidemi: Pek çok uzman salgın ile aynı anlama gelmek üzere kullanılan epidemiyi, bir hastalığın bir bölgede, bir toplumda veya bir grup insanda beklenenden daha fazla görülmesi olarak tanımlar. Epidemik salgına yol açan hastalık, bölgesel bir hastalık olup aniden yayılmaya başlayarak ya da dışarıdan yeni gelen bir virüs sebebi ile ortaya çıkabilir.
Pandemi: Epidemi gibi Yunanca kökenli olan pandemik, Pan "tamamı-hepsi" ve demos "halk" anlamına gelen iki kelimeden oluşur. Yani pandemi bölgesel olmaktan çıkmış, küresel anlamda etkisini gösteren salgın hastalıklara (epidemi) verilen genel isimdir.
Koronavirüs: (CoV), soğuk algınlığından Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS-CoV) ve Ağır Akut Solunum Sendromu (Severe Acute Respiratory Syndrome, SARS-CoV) gibi daha ciddi hastalıklara kadar çeşitli hastalıklara neden olan büyük bir virüs ailesi.
COVID-19: Yeni koronavirüsün neden olduğu hastalığa verilen isim. İlk olarak 2019'in sonlarında Çin'de tespit edildi. Hastalığın kaynağı, 7 Ocak 2020'de etken daha önce insanlarda tespit edilmemiş yeni bir koronavirüs (2019-nCoV veya SARS-CoV-2) olarak tanımlandı. Daha sonra bu virüsün sebep olduğu hastalığın adı COVID-19 olarak kabul edildi. Virüsün kökeni ise henüz netlik kazanmadı. Fakat bulgular yasa dışı olarak satılan vahşi hayvanları işaret etmekte.
KORONAVİRÜSÜN BELİRTİLERİ NELER?
Kuluçka dönemi: Enfeksiyon ile bir hastalığın belirti veya semptomlarının ortaya çıkması arasındaki süre. Yeni koronavirüsün kuluçka süresinin 14 güne kadar çıktığı söylendi.
Karantina: Bulaşıcı bir hastalığın yaygın olduğu kaynaktan (yer, ülke) gelen kişilerin, gemilerin, malların veya hayvanların geçici olarak bir yerde tutulup gözlemlenmesi biçiminde uygulanan sağlık önlemi.
İzolasyon: Hastalığın yayılmasını önlemek için hasta insanları sağlıklı insanlardan ayırma yöntemi.
Sanitasyon: Bir çevresel ortamdaki mikrobiyal kolonizasyonu halk sağlığı açısından kabul edilebilir düzeylere indirme veya ortadan kaldırmadır.
VİRÜS HANGİ YÜZEYDE NE KADAR SÜRE HAYATTA KALIYOR?
Araştırmacılar, Covid-19'a yol açan yeni tip koronavirüsün (SARS-CoV-2) farklı yüzeylerde saatlerce, hatta günlerce yaşayabileceğini ortaya koydu.
2003 yılında ortaya çıkan ve SARS (şiddetli akut solunum yolu sendromu) salgınına yol açan Sars-CoV-1 ile Covid-19'a neden olan Sars-CoV-2 virüslerinden alınan örnekleri karşılaştıran uzmanlar, bu virüslerin farklı yüzeylerde aktif kalma sürelerinin benzerlik gösterdiği sonucuna vardı.
ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü'nden uzmanların 13 Mart tarihli araştırmasına göre, koronavirüs bakır yüzeylerde 4 saat, karton üzerinde 24 saat, plastik ve paslanmaz çelik yüzeylerdeyse 3 güne kadar hayatta kalabiliyor. Bununla birlikte virüsün aktif kalma süresi sıcaklık, nem oranı ve virüsün miktarı gibi faktörlere göre değişiklik gösterebiliyor.
Virüsün dış ortamlarda daha "kırılgan" hale geldiğini belirten araştırmacılar yine de hava yoluyla bulaşma ihtimalinin yüzey yoluyla bulaşma ihtimalinden daha yüksek olduğunu belirtiyor.
