Haaretz gazetesi yazarı Daniel Shapiro, ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton’un haziran ayında Kudüs’te İsrailli ve Rus yetkililerle yapacağı üçlü görüşmeye dair değerlendirmelerde bulundu.
Yazıda Amerika ve İsrail’in İran’ın Suriye’den çıkarılması için Rusya’ya bazı teşvikler sunabileceği öne sürüldü.
“Trump ve Netanyahu, İran karşıtı kamplarına katılması için Putin’e ne ödeyecek?” başlıklı yazıya göre, Rusya şimdiye kadar İsrail’in Suriye’deki İran ve Hizbullah mevzilerine yönelik saldırılarına ya sessiz kaldı ya da onay verdi.
Bununla birlikle Netanyahu, defalarca Rusya’ya giderek Putin’i Suriye’deki İran güçlerini çıkararak İran tehlikesini ortadan kaldırmaya ikna etmeye çalıştı; ancak bu çabalarından şimdiye kadar bir sonuç alamadı.
Rusya, şimdiye kadar İran’ın Suriye’deki nüfuzunun sınırlandırılması yönünde çok fazla çaba göstermedi. Ulusal güvenlik danışmanlarının toplantısında Amerika ve İsrail’in asli talebi işte bu olacak.
Onlar, Rusya’nın Suriye’deki baskın konumunu ve Beşşar Esed hükümetini yok olmaktan kurtarmaktan kaynaklanan nüfuzunu İran’ı Suriye’den çıkarma yönünde kullanmasında ısrar ediyor.
Fakat sorun şu ki Rusya’nın İran’ı Suriye’den çıkarma motivasyonu ve kabiliyeti konusunda kuşkular var. Ruslar zaman zaman böylesi bir güce sahip olmadıklarını ve yalnızca Suriye Cumhurbaşkanı Beşşar Esed’in yabancı güçleri Suriye’den çıkarabileceğini öne sürdü. Öte yandan ise Rusya, İran emri altındaki güçleri İsrail sınırından çekilmeye zorladı.
İsrail ve Amerika bu ortak toplantı fırsatından yararlanarak birtakım teşviklerle Rusya’yı İran’ın Suriye’deki varlığını azaltmaya ikna etmelidir.
Amerika’nın bu konuda Rusya’ya verebileceği teşviklerden biri, İran’la ileride yapılacak müzakerelerde Rusya’ya arabulucu rolü vermek olabilir. Ayrıca İran’ın Suriye’den çıkarılması karşılığında Rusya’ya Ukrayna konusunda uygulanan yaptırımların kaldırılması söz konusu edilebilir.
İsrail devlet televizyonu KAN konuyla ilgili haberinde İsrail ve Amerika’nın bu toplantıda İran’ın Suriye’deki nüfuzunun önlenmesi için Rusya’ya bazı teşvikler önerebileceğini ve Beşşar Esed’in liderliğini sürdürmesinin meşru olduğunun da bu teşviklerden biri olabileceğini belirtti.
Londra’da yayımlanan Suudi Şarku’l Avsat gazetesine de atıf yapılan bu haberde başka ne tür teşvikler sunulabileceğine değinilmedi.
Öte yandan Reuters’e konuşan bir Amerikalı yetkili şunu söyledi: “Umarız İsraillilerle birlikte şunu gündeme getiririz. Biz İran’ın hiçbir olumlu rolünü görmedik, bu sadece Suriye ile sınırlı değil. Lübnan, Irak, Yemen ve onların etkinlik gösterdiği diğer yerler için de geçerli.”
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, geçen ay Muhammed Cevad Zarif’in Moskova ziyareti sırasında Amerika’nın İran’ın Suriye’de ve Ortadoğu’nun diğer bölgelerindeki nüfuzunu yok etme politikası gerçekçi değil demişti.
Öte yandan Rusya hükümeti Duma Uluslararası Uzmanlar Komitesi, Rusya’nın İran’ın Suriye’deki ve diğer yerlerdeki nüfuzunu azaltabileceği yönündeki bir teklife kuşkuyla bakmıştı.
Bu komitenin üyesi Aleksi Çipa, “İran güçlü ve bağımsız bir ülkedir. Biz yalnızca karşılıklı güven ve saygıyla bu ülke üzerinde etkili olabiliriz. Rusya, Tahran’ın dış politikası veya Suriye yahut başka yerlerdeki nüfuzu konusunda etki yapamaz” dedi.
Aleksi Çipa şunları vurguladı: “Genel olarak bağımsız Suriye devletinin kaderi üzerinde pazarlık yapmaktan bahsetmek kabul edilemez. Biz asla böylesi bir pazarlığa yanaşmayacağız. Yalnızca Suriye’nin adımları konusunda belirli birtakım anlaşmalar olabilir o da ancak tüm tarafların ortak çıkarları ve uluslararası hukuk çerçevesinde olabilir, yalnızca Amerika ve İsrail çıkarları çerçevesinde değil.”
Rusya Federasyonu Meclisi’nin uluslararası işlerden sorumlu komitesinin başkanı Konstantin Kasaçov da Moskova’nın İran’ın Suriye’deki nüfuzunun azaltılması konusunda bir anlaşama yapma ihtimalini uzak buldu. Ona göre Rusya ile Amerika arasında yalnızca Suriye’deki durumun daha iyiye gitmesi için atılacak adımlar konusunda anlaşmalar yapılabilir.
Söz konusu Rus senatöre göre eğer Amerika gerçekten İran’ın Suriye’deki nüfuzunun azaltılmasını istiyorsa tüm çabasını bu ülkedeki terörün kökünün kazınması ve Suriye’nin barış ve istikrara kavuşması için harcar. Böylece de Suriye’de yabancı hiçbir askeri gücün bulunmasına gerek kalmaz.
Rusya Uluslararası Konseyi uzmanlarından Nikita Smagin de Haaretz’e yaptığı açıklamada Rusya, Amerika ve İsrail’in Suriye’nin kaderi hakkında üçlü anlaşmaya varıp bu ülkedeki sorunları çözemeyeceğini söyledi. O, “Suriye tarihinde, genel olarak da Ortadoğu ile ilgili politikasında birçok etkili faktör vardır, bunlardan biri de o ülkenin halkıdır. Bu ülkeyle illi meseleler Şam yetkililerinin yer almadığı bir anlaşmayla çözülemez” dedi.
O ayrıca şunları söyledi: “Ayrıca Suriye’nin kaderiyle ilgili böylesi müzakerelerde bugün Suriye’deki en nüfuzlu ülke sayılan İran bulunmuyor. Suriye ile ilgili süreçlerde İran’ın rolü görmezden gelinemez. İran olmaksızın Suriye’deki sorunlar çözülemez.”
YDH
