Hazar’ın hukuki statüsü ile ilgili asıl mutabakatlara varıldı. Hazar Denizi’ne kıyıdaş ülkelerin Astrahan şehrinde bir araya gelen liderleri siyasi bildiriyi imzaladılar.

Söz konusu siyasi bildiri, işbirliğinin Hazar’ın hukuki statüsü ile ilgili Sözleşme’nin temelini oluşturacak baş ilkelerini içeriyor. Ülkelerin liderleri, Sözleşmenin gelecek Hazar Zirvesinde imzalanabileceğini belirtiyorlar.

Rusya, Kazakistan, Azerbaycan, İran ve Türkmenistan’dan oluşan Hazar Beşlisi, 20 yıldan daha uzun süre dünyanın en büyük gölünün statüsünü belirlemeye çalışıyor. Bunu yapmak hiç kolay değil: SSCB’nin dağılmasından sonra daha önce SSCB’ye ve İran’a ait olan Hazar Denizinin sahilinde 5 bağımsız devlet ortaya çıktı. Ama asıl zorluklar nihayet aşıldı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Astrahan şehrinde varılan mutabakatların bütün tarafların uzun vadeli çıkarlarına uyduğundan emindir.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin «En önemli şey, Hazar Denizi ile ilgili beş taraflı işbirliğinin asıl ilkelerini ilk kez içeren siyasi bildiri imzalamamız. Varılan mutabakatlar, bütün tarafların uzun vadeli çıkarlarına uyuyor. Ortaklarımızın gereken ve kabul edilebilir uzlaşmaları bulmaya hazır oldukları ve bulabildikleri için minnetarız» dedi.

Rusya şu tutuma sahip: Hazar Denizi, bensersiz iç denizdir ve BM Denizi Hukuki Sözleşmesinin normları Hazar Denizi hakkında uygulanmaz. Rusya baş ilkesini böyle belirtiyor: ‘Yeraltı kaynakların işletilmesi için dibi bölüyoruz, su herkese ait’. 25 mil genişliğindeki ulusal yargı bölgelerinin kurulacağı, bu bölgeler dışındaki alan ortak su alanı olacağı planlanıyor. Azerbaycan ve Kazakistan Rusya’nın tutumunu destekliyorlar. İran son zamana kadar başka tutuma sahipti: Tahran, denizin beşe bölünmesi gerektiğini düşünüyordu. Fakat Moskova ve Tahran’ın tutumları, İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’in Moskova’ya az önce yaptığı ziyaretten sonra birbirine yaklaştı. Bunun delili, İran cumhurbaşkanının zirvede kabul edilen bildiri altındaki imzası oldu.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Azerbaycan’ın tartışılan sorunların çoğunu iki taraflı temelde çözmüş olduğunu hatırlattı.

Aliyev «Azerbaycan ile Kazakistan, Azerbaycan ile Rusya ve Kazakistan ile Rusya arasında imzalanan ikili anlaşmların önemini belirtmek istiyorum. Azerbaycan’a, bu anlaşmalardaki ilkeler Hazar’a bütün kıyıdaş ülkeler arasında dibin bölünmesi konusundaki mutabakatlara varılması için iyi bir temel olabilir» diye ifade etti.

Zirve sırasında Hazar Bölgesindeki işbirliğinin genişletilmesine ilişkin pratik teklifler yapıldı. Mesela Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbaev, serbest ticaret bölgesinin kurulmasının iyi bir şey olacağını belirtti.

Nazarbaev «Hazar Bölgesinde serbest ticaret bölgesini kurma ihtimalini değerlendirmeyi teklif ediyorum. Bu konu, ülkelerimizin liderlerinin düzeyinde görüşülen konulardan birincisi olabilir» diye belirtti.

Hazar’a kıyıdaş ülke liderinin 5. Hazar Zirvesinin katılımcıları ona atılım dediler. Hazar Bölgesindeki etkileşimin ve asıl sorunların çözülmesinin ilkeleri üzerinde mutabakat sağlandı. Biyolojik kaynakları, hidrometeoroloji ve güvenlik ile ilgili anlaşmalar imzalandı. Bütün liderler, Hazar’a kıyıdaş ülkelere ait gemilerin Hazar Denizinde serbest hareket edebileceği ama yabancı askeri gemilerin denizde bulunmayacağı konusunda anlaştılar. Hazar Denizinin barışın, işbirliğinin ve iyi komşuluğun denizi olması lazım.